Coronacrisis als opmaat naar een MEXIT

In tijden van een draconische coronacrisis moeten we onze geaccepteerde realiteit in twijfel trekken omdat de crisis onze overtuigingen grenzeloos overschrijdt. Nieuwe antwoorden moeten snel geformuleerd worden voor problemen die ver buiten ons gebruikelijke kompas liggen.

In business as usual maken we ons dagelijks schuldig aan het niet uitdagen van de norm. We zijn happy met de status quo en vinden rust en zekerheid in onze illusionaire veiligheid en tradities. Daarom durven alleen leiders met visie, moed en karakter zich in deze kabbelende omstandigheden af te vragen waarom de dingen zijn zoals ze zijn en gedaan worden zoals ze worden gedaan. In tijden van ernstige crisis, zoals nu met het Coronavirus, is er veel meer ‘speelruimte’ en zoeken vooral managers actief naar nieuwe input. Onze regering slaagt daarin eindelijk met vlag en wimpel. Net zoals onze samenleving de huidige generale repetitie – voor een echt grote crisis ten gevolge van de klimaatverandering – glansrijk doorstaat. Want de focus verschuift nu direct van welvaart naar welzijn en van ego naar eco. En pas daarna gaan we rekenen.

Toonaangevende leiders als Feike Sijbesma (DSM) en Laurens Fink (Black Rock) erkennen dit al veel langer en cultiveren een open en vragend klimaat voor kritische beschouwingen en reflecties. Hierdoor vindt er in hun organisaties een voortdurende herziening plaats van overtuigingen, procedures en zelfs visies. Bij DSM rekenen ze intern al jaren met een kostprijs voor CO2 emissie die vele malen hoger ligt dan de actuele handelsprijs op de EEX EUA Spot van circa 18 euro (18 maart 2020). En Black Rock was de eerste grote institutionele belegger die aankondigde dat ze ‘langzaam maar zeker zich uit olieaandelen terugtrekken’.

Wanneer heb je zelf als mens of organisatie voor het laatst je basisprincipes en overtuigingen kritisch geanalyseerd en alles op de operatietafel gelegd?

Strategische beoordelingen en heroverwegingen van de realiteit zouden niet alleen gereserveerd mogen zijn voor tijden van crisis. Wanneer heb je zelf als mens of organisatie voor het laatst de basisprincipes en overtuigingen kritisch geanalyseerd en alles op de operatietafel gelegd? Waarom zijn bedrijven en heel veel mensen zo slecht voorbereid op een diepe financiële crisis? Voor de meesten geldt dat we niet spaarzaam genoeg zijn. Dat we meer uitgeven dan verantwoord is. Dat we dingen kopen waar we er al vijf van hebben. Of niet echt nodig hebben. En vooral omdat we hopen dat alles blijft zoals het is. Er zijn eindeloze voorbeelden van bekende bedrijven en inspirerend leiders die vroegtijdig ingrijpen na kritische beschouwingen van de gewaande realiteit. En daardoor de resultaten enorm zagen verbeteren. En als er dan een crisis kwam, ook veel weerbaarder bleken dan hun ‘peers’ die boven hun stand hebben geleefd.

Een crisis zoals we nu ondervinden is niet alleen een enorme leerervaring. Het is vooral ook een kans die we niet mogen verspillen door in oude patronen terug te vallen als de crisis voorbij is. Het is een uitgelezen moment om ervoor te zorgen dat we de samenleving en onze bedrijven versterken en meer weerbaar maken. Voor nieuwe en vooral veel grotere crisis, zoals klimaat, verlies aan biodiversiteit, schaarse grondstoffen en de geopolitieke spanningen die hieruit zullen voortvloeien. In mijn nieuwe boek Once Upon A Future beschrijven Leen Zevenbergen en ik deze ontwikkelingen, met concrete antwoorden en oplossingen voor oude en nieuwe vraagstukken. Het laat zien dat ‘zwakke deelnemers het spel verlaten’ wanneer de omstandigheden verslechteren en de toetredingsdrempels voor nieuwe spelers hoog blijken. Bedrijven die zo’n crisis overleven hebben als gevolg minder concurrentie en de partijen die overblijven zijn vaak goede concurrenten. Omdat ze de juiste parameters hanteren voor kwaliteit, prijs en waardecreatie binnen de grenzen van de planeet en onze menselijkheid. Deze bedrijven zijn altijd duurzaam, zien mensen niet als een resource en de KPI’s zijn niet alleen financieel van aard maar ook gerelateerd aan de waarde die ze sociaal, ecologisch en financieel creëren, verplaatsen en vernietigen (footprint).

Slimme bedrijven, gemeenschappen en mensen zouden nooit meer terugkeren naar de situatie van voor de crisis

Tijdens de wereldwijde financiële crisis in 2008 moesten veel bedrijven hun commerciële voorwaarden voor klanten en markten herzien. Bedrijven werden plotseling geconfronteerd met banken die de regels veranderden omdat de standaard kredietperioden en -voorwaarden voor landen en bedrijven plotseling onhoudbaar bleken. Verlengde krediettermijnen van zes maanden en soms ook langer, werden decennialang verdedigd en als normaal en ook als het vereiste minimum beschouwd. Slechts heel weinig mensen durfden de logica van deze realiteit in twijfel te trekken. Na de crisis was er wel iets veranderd, met name op het gebied van toezicht, maar uiteindelijk werden velen toch verrast toen achteraf bleek dat er relatief weinig impact en veranderd was. Slimme bedrijven, gemeenschappen en mensen zouden nooit meer terugkeren naar het kredietniveau van voor de crisis en mensen zouden zich nooit meer in grote schulden en torenhoge hypotheken moeten ophouden. Maar waar staan we nu in 2020? Hoe weerbaar zijn onze bedrijven en is de samenleving nu, ruim tienjaar later na de laatste grote crisis? Het is fantastisch dat de overheid nu op grote schaal en op ongekende wijze zijn verantwoordelijkheid neemt. Maar is het niet zo omdat diezelfde overheid, net zoals de samenleving, niets heeft geleerd of niets heeft gedaan met lessen uit het verleden? Dus is de grote vraag natuurlijk; wat gaat er nu veranderen, als de COVID-19 crisis voorbij is?

Er zijn veel signalen en minder smakelijke voorbeelden van hoopgevend gedrag

Er zijn hoopgevende signalen en minder smakelijke voorbeelden van hoopgevend gedrag. Kijk naar de handel in ‘shorts’, waar bedrijven en mensen geld verdienen aan markten die crashen. Zij bieden weinig hoop op betere tijden en laten zien hoe we als soort misvormen als economie en welvaart belangrijker zijn dan echte progressie voor de mensheid en planeet. Maar tegen de stroom in varen is op lange termijn vaak enorm winstgevend. En als we tegen de stroom in varen komen we altijd bij de bron. Kijk maar naar ons eigen lichaam. Het bloed stroomt van het hart naar ons hoofd. Dus als we terug willen naar de bron en de bedoeling, dan moeten we tegen de stroom in varen. Van hoofd naar hart, van ego naar eco. En vooral van doelen naar de bedoeling.

Tenzij je plezier beleeft aan een business model dat crisis zoekt, omdat geld verdienen in rustige tijden aanzienlijk moeilijker en minder leuk is. Als voormalig impact investor heb ik miljarden van families mogen investeren in echte vooruitgang. De wereld een stap verder helpen. En er is natuurlijk helemaal niets mis met geld verdienen aan het creëren van een betere wereld, mits er een positieve balans is tussen de waarde die financieel, sociaal en ecologisch voor alle stakeholders wordt gecreëerd.

Het is verstandig om de persoonlijke impact van een heftige crisis altijd zeer serieus te nemen en te blijven reflecteren. Ook wanneer de omstandigheden weer zijn verbeterd. Redundantie is een grote uitdaging voor het individu en de angst is vaak gericht op een toekomst die we telkens opnieuw als onzeker ervaren. Maar we mogen onszelf niet in slaap sussen na een crisis. Er is niets geruststellends aan herstel van het oude en dezelfde procedures, omgeving, collega’s en resultaten. We moeten ons realiseren dat de herstelde omstandigheden restrictief zijn en dat terugtreden in onze comfortzone leidt tot een situatie dat we onvoldoende gebruik maken van ons onbegrensde potentieel.

Een ervaring van een echte crisis ontwaakt de sluimerende geest en energie die mensen en organisaties ondernemender en weerbaarder maakt

We horen heel vaak van mensen die plotseling zijn ontslagen of gescheiden dat ze nooit langdurig terugkijken naar de barre tijden die hen hebben geteisterd. Behalve dan om ervan te leren. Vaak blijkt dat de ervaring van een crisis een sluimerende geest en energie ontwaakt die mensen en organisaties ondernemender en weerbaarder maakt. Ik ken mensen die hun burn-out een geschenk noemen, maar dat het jaren heeft geduurd alvorens ze deze hadden uitgepakt. Vaak hebben we een flinke duw in de rug of een echte crisis nodig om wezenlijk te veranderen. Om te gaan consuminderen, omdat we ons pas dan realiseren dat windmolens en artificiële intelligentie niet al onze problemen gaan oplossen. Wij zijn het probleem, door onze manier van denken, doen en vooral niet kunnen laten. En wij zijn dan ook de enige oplossing. De huidige coronacrisis is de ideale generale repetitie en een dankbare en leerzame oefening voor onze geest. Het wijst  ons de richting naar een MEXIT*, een exit van onze huidige mindset. En het besef dat we veel meer een energieke transitie* nodig hebben dan een energietransitie.

Coronacrisis is een zegen voor de mensheid en planeet

En als we dat doen, zal blijken dat de coronacrisis een zegen voor de mensheid en onze planeet was. Het was niet gepland en het heeft de mensheid ongelofelijk veel gekost. Maar we hebben deze crisis dan in ieder geval niet verspild, mits we ons nu wel realiseren dat we nieuwe, grote ambities moeten stellen. Big Hairy Goals moeten definiëren. Dat we groot en vooral groots moeten durven denken. Om ons tegelijk te realiseren dat we deze grootse ambities alleen in hele kleine stapjes kunnen realiseren. Met elkaar, in radicale afhankelijkheid. We bereiken natuurlijk nooit Utopia, maar we gaan dan in ieder geval wel de goede richting uit. En de reis naar Utopia is geweldig leuk en ongekend belangrijk. Voor alles en iedereen.

Note*:
MEXIT en energieke transitie zijn ‘uitvindingen’ van mijn goede vriend Thomas Rau, een van de grootste en meest originele denkers van deze tijd.

Meer informatie over mijn nieuwe lezing: RESET na COVID-19 vind je hier.