Van moment naar Movement [2 van 5]

In het eerste deel van onderhavig vijfluik hebben we kunnen lezen dat ons economisch systeem niet alleen feilbaar is, maar vooral ook gedateerd en mogelijk zelfs gebroken is. Het doet niet meer waar het voor ontworpen is. Onderhavige blog is deel II (van V) die de vitale ideeën en oplossingen van de wereld voor morgen onderzoekt en in kaart brengt.

Nooit was er een beter moment om samen na te denken over de wereld van morgen. Welke keuzes gaan we nu maken, nu blijkt dat een grote reset en een decivilisering onvermijdelijk is?

Wordt het rustig afwachten, tot de wal het schip keert; en we als slachtoffers van de omstandigheden – die we zelf hebben gecreëerd – worden meegevoerd naar de aandienende toekomst? Een toekomst waar ons afwachten wordt gelogenstraft door de come-back van de natuur en de alsmaar cumulerende ecologische crisis .

Of kiezen we ervoor om zelf de regie te voeren over de onvermijdelijk en onomkeerbare transformatie? Gaan we onze toekomst zelf vormgeven en creëren we in radicale afhankelijkheid een wereld waarin we leven binnen de grenzen van de planeet. Een eerlijke en duurzame wereld, waarin we niemand achterlaten. Een rechtvaardige maatschappij, met een regeneratieve en vooral meer inclusieve economie. Die werkt voor iedereen.

Van moment naar ‘Movement’?

Daar is meer voor nodig dan het nieuwe motto ‘The Great Reset’ van het World Economic Forum, want deze gaat nog steeds uit van het economische paradigma dat planeet en mensen dienstbaar moeten zijn aan de groei van onze economie. De mythe dat er geen welvaart en dus ook geen welzijn kan zijn zonder economische groei is hardnekkig. De meeste mensen, ook in Davos, lijken vergeten te zijn dat dit slechts een mythe is. Men realiseert zich onvoldoende dat de planeet prima zonder economie kan, maar dat omgekeerd de vlieger niet opgaat. Niet mensen moeten dienstbaar zijn aan de economie, maar andersom. De banen van de toekomst zijn alleen maar relevant als ze fair betalen en mensen in staat stellen hun potentieel te ontwikkelen en hun passie te ontketenen. Wanneer hun werk ertoe doet en bijdraagt aan echte progressie, voor henzelf en natuurlijk ook voor anderen.

Ons huidig economisch systeem is ongezond en zeker niet duurzaam. Het is een niet-regeneratief, draconisch gedrocht dat 6 miljard mensen heeft achtergelatenen ver buiten de grenzen van onze enige leefomgeving opereert. Een systeem dat de rijken steeds rijker maakt en de kwetsbare op steeds grotere afstand zet.

… meer menselijkheid, zodat we goede voorouders worden en gelukkig kunnen sterven om wat we nalaten voor hen waar we alleen in onze dromen van hebben mogen houden

We moeten dus voorkomen dat de economische en intellectuele elite van het World Economic Forum de ‘Great  Reset’ volgende maand gijzelt of zelfs kaapt, omdat haar top-down en gecentraliseerde, autocratische visie en aanpak geen oplossing zal bieden voor 8 miljard mensen. Aan de intenties en goede bedoelingen mankeert niets, alleen het uitgangspunt is verkeerd. Niet de economie moet centraal staan in het ontwerp voor de wereld van morgen, maar de mensheid en haar radicale afhankelijkheid van de planeet. De economie zelf en ons economisch denken zijn onderwerp van de reset en niet het doel, noch de bedoeling.

Economische groei is niet het alles zalig makende wondermiddel en 1,3 miljard mensen moeten zich serieus opmaken voor een flinke stap achterwaarts. Van consumeren naar consuminderen. En dat gaat niet over minder, maar juist over meer. Meer gelijkheid, meer rechtvaardigheid en inclusiviteit. Meer schone lucht en meer welzijn. En vooral meer menselijkheid, zodat we goede voorouders worden en gelukkig kunnen sterven. Om wat we nalaten voor hen waar we alleen in onze dromen van hebben mogen houden.

De Great Reset (sommigen spreken zelfs al van een ‘Greater Reset’)  zou zich veel meer moeten richten op geïntegreerde acties. Op maatregelen die gedrags-, culturele en structurele veranderingen in onze systemen en instituten stimuleren. Het is dus vooral ook een verandering van ons eigen gedrag, van onze manier van doen en laten. Het loslaten van onze belemmerende overtuigingen en vooroordelen.

Commerciële psychologen manipuleren onze keuzes met hun ‘slimme algoritmen’ en eroderen zo onze vrije wil en zelfs onze vrijheid.

Waarom kopen we nog steeds dingen die we al in veelvoud hebben? Of die we eigenlijk helemaal niet nodig hebben? Wanneer heb jij voor het laatst iets gekocht dat al in je kast of schuur ligt? Is het niet gek dat bijna alle reclames op de TV en andere media producten aanprijzen die we niet echt nodig hebben. Vaak zijn de aangeprezen producten slecht zijn voor onze gezondheid of schadelijk voor onze planeet. De markt en het aanbod zijn dominant geworden. Commerciële psychologen manipuleren onze keuzes met hun ‘slimme algoritmen’ en eroderen zo onze vrije wil en zelfs onze vrijheid.

Opnieuw verbinden in de context

We hebben dus een reset nodig van het integrale economische systeem, ten dienste van de mensheid en de planeet en alles wat daar verder op leeft.

Daar is veel meer voor nodig dan ecomodernisme en exponentiële technologieën. En ook meer dan de Great Reset die het World Economic Forum voorstaat en voor 2021 tot haar motto heeft gemaakt.

We zullen ons opnieuw en holistisch moeten verbinden met de integrale context; met de Natuur, met Elkaar en met ‘Zelf’. Pas dan zijn we mentaal toe aan een Great Reset, omdat het vooral een gedrags- en culturele verandering betreft; gericht op bewustzijn (van de feiten en de immense uitdagingen) en het verlangen (naar een betere wereld en de intrinsieke motivatie om daaraan bij te dragen).

1. Opnieuw verbinden met de natuur

De great reset die ik bedoel betekent ten eerste dat we ons opnieuw moeten verbinden met de natuur, vanuit het besef dat wij ook natuur zijn. Het is ronduit immoreel en schadelijk om ons te gedragen als exploitant van onze enige leefomgeving. Ook is het behoorlijk hoogdravend om te denken dat wij de rentmeesters van de natuur zijn. Als we de natuur vernietigen, dan vernietigen we uiteindelijk onszelf. Omdat wij ook natuur zijn.

De natuur is bezig met haar come-back; geduldig en doelgericht herstelt zij de balans en de feilbaarheid van de mensheid

Kijk om je heen; de natuur herinnert ons er elke dag aan. Er bestaan geen ‘free lunches’. Wij mogen dan misschien het enige soort op deze planeet zijn die de natuur met succes heeft aangevallen, maar wie de natuur goed observeert ziet dat zij bezig is met een onvermijdelijke comeback.

Geduldig, doelgericht en uiterst effectief herstelt de natuur de disbalans die wij – als haar vijand – hebben gecreëerd. En als we niet willen voelen en luisteren en het niet anders kan, dan herstelt de natuur de balans op haar manier. Dat betekent hoogst waarschijnlijk niet direct het einde van ons als soort, maar zeker wel het voorlopige einde van een fijn, perspectief rijk en menswaardig leven voor vele generaties na ons.

Op lange termijn wint niemand van de natuur, ook de mensheid niet.

2. Opnieuw verbinden met elkaar

Ook moeten we ons opnieuw verbinden met elkaar. Wat betekent het om in vrijheid te leven en hoe zorgen we ervoor dat niemand achterblijft? De economische groei heeft ruim een miljard mensen veel welvaart gebracht, maar een veel grotere groep leeft nog steeds een gemarginaliseerd leven aan de rand van de samenleving. Ongelijkheid gaat niet over ‘zwart, wit of geel’. Of over mannen en vrouwen. Ook niet over homo’s en hetero’s.

Ongelijkheid gaat vooral over gelijke kansen en toegang tot hoogwaardig onderwijs, technologie, kapitaal en andere basale zaken die nodig zijn om je potentieel te ontwikkelen en om je passie te ontketenen. Als mensen zelf kunnen kiezen, voelen zij zichzelf minder snel en vaak slachtoffer.

Opnieuw verbinden met elkaar betekent niet alleen een stap opzij doen om ruimte te maken voor de ander om gelijkwaardig te kunnen zijn. Ruim 1 miljard rijke mensen – jij en ik – moeten ook een flinke stap achterwaarts maken in onze welvaart. Ten eerste om onze manier van leven en consumeren terug te brengen binnen de grenzen van de planeet. En ten tweede ten bate van 6 miljard mensen, die ook dromen van en recht hebben op  een menselijk bestaan.  Een manier van leven die wij normaal zijn gaan vinden.

Als Michael Jordan 1.62 meter was geweest of was opgegroeid in kamp Moria, had hij nooit tienduizenden ballen in een netje gegooid.

We zullen samen opnieuw moeten ontdekken hoe gelukkig we worden van delen en nog meer door te geven. Zodat de ontvanger kan ervaren dat hij of zij ons uiteindelijk het mooiste cadeau geeft. Namelijk de mogelijkheid om te kunnen geven! Met dit besef hoeft niemand zich meer bezwaard te voelen. En vinden we elkaar in onze wezenlijke, onderlinge afhankelijkheid.

3. Opnieuw verbinden met je zelf

Tenslotte moeten we ons ook opnieuw verbinden met onszelf. Wie willen we zijn en wat willen we voor anderen betekenen? We moeten ons zien te bevrijden uit het meritocratische denken en de liberale overtuiging dat iedereen krijgt wat hij of zij verdient.

Als Michael Jordan 1.62 meter was geweest of was opgegroeid in kamp Moria, had hij nooit tienduizenden ballen in een netje gegooid.

Verbeter jezelf en begin met de wereld.

We moeten daarom stoppen om ons continue te vergelijken met anderen en wat zij of het systeem van ons verwachten. Het gaat niet om het ontstijgen van de collectieve middelmaat. Je focus moet liggen op ontstijgen van je eigen middelmaat. En op deze manier kunnen we namelijk allemaal wereldkampioen worden. Niet door de beste van de wereld zijn, maar om vanuit je mogelijkheden en je passie het beste voor de wereld te doen.

Verbeter jezelf en begin met de wereld. We hoeven alleen maar te ontdekken dat leren het leven zelf is en dat we dat een leven lang mogen doen. We hoeven niet onfeilbaar te zijn en falen is niets anders dan een weg vinden naar je doel die niet werkt. We kiezen dan gewoon een andere weg, terwijl veel mensen bij het stigma falen het gevoel krijgen dat ze gedwongen worden een ander doel te moeten kiezen.

Zo kunnen we ons een leven lang voorbereiden op een vredige dood, glimlachend. Omdat je weet wat je achterlaat en dat je ertoe hebt gedaan.

Samen verbinden in verlangenverstrengeling

Laten we in radicale afhankelijkheid onze verlangens verstrengelen, dat klinkt toch anders dan belangenverstrengeling En laten we samen een nieuwe wereld vormgeven op basis van de agora en gedecentraliseerde economieën.

Laten we samen ook zorgen dat ons gezondheidssysteem de focus kantelt van diagnose en behandeling naar preventie. Mensen willen niet primair een snelle diagnose en goedkope behandeling. We willen zo lang als het kan, in goede gezondheid een fijn en zo zelfstandig mogelijk leven leiden. En als dat niet meer gaat, dan willen de meeste mensen zelf de keuze kunnen maken of en hoe ze verder willen leven. Langer leven, betekent zo ook eerder dood.

Daarom moeten we het onderwijs ook kantelen van leren werken naar leren leven. Dus niet meer productgericht en gestandaardiseerd onderwijzen. Maar maatwerk en klantgericht leren leven. Een leven lang leren is zo veel fijner dat twee decennia lang onderwezen worden.  De leerkrachten van morgen zijn veel meer gids en inspirator, dan onderwijzer of professor die de wijsheid in pacht menen te hebben.

Zonder een dergelijke reset zullen we de 17 SDGs nooit realiseren, noch zullen we echte vooruitgang creëren voor alle mensen

Uiteraard ontkomen we er niet aan om de natuur en al haar ecosystemen als onze belangrijkste bondgenoot te beschouwen en behandelen. Zij borgen tenslotte de toekomst van nieuwe generaties en herinneren ons er dagelijks aan om goede voorouders te worden. Niemand is belangrijker dan de natuur en het collectief.

Zo is een transitie naar bijvoorbeeld een regeneratieve landbouw onvermijdelijk, ook wanneer dit ten koste gaat van individuele belangen. Van boeren en hun opvolgers binnen de familie. Niemand heeft het recht om schade toe te brengen aan de gezondheid van mensen en de enige leefomgeving die we hebben. Dat geldt voor Shell, Unilever, Tata Steel en dus ook voor boeren. En zelfs voor een missionair en zeker ook voor een demissionair kabinet, om het maar even bij de actualiteit te houden.

Op de keeper beschouwt, is de val van ons kabinet niet veroorzaakt door de toeslagenaffaire of door een breed, collectief falen van de overheid als maker en handhaver van wetten. Maar door een stuitend onvermogen en onwil om je te verbinden met de ziel van de samenleving.

De sociale schade die het kabinet heeft berokkend is niet alleen immoreel en hemel schrijnend. Het is zeer waarschijnlijk ook in strijd met de mensenrechten. Een gang naar het Europese Hof zal een ander licht werpen op de uitspraken van Rutte en Hoekstra dat zij gewoon als lijsttrekker aanblijven.

In zekere zin zijn er parallellen te vinden die doen denken aan het Amerika van Donald Trump; die maar niet kan begrijpen waarom zoveel zakenpartners, partijgenoten en ook kiezers hem hebben laten vallen. Het is dezelfde kortzichtigheid en arrogantie van de macht, die door de afwezigheid van leiderschap laat zien hoe krachtig, mooi en belangrijk waarachtig leiderschap is. Politieke profilering als doel, past niet in de wereld waar we allemaal naar verlangen. Als er geen wind is, moet je gaan roeien. Niet de bestemming is het doel, maar de expeditie er naartoe is de Bedoeling.

In de volgende drie blogs zal ik de imperatieven voor de reset van de 21ste eeuw beschouwen. Wat zijn de belangrijkste ontwerpdoelstellingen voor de vitale ideeën en oplossingen voor de wereld van morgen?

Lees ook de andere delen binnen onderhavig vijfluik:

> Vitale ideeën en oplossingen voor de wereld van morgen (deel I)
> Ontwerp voor radicale, onderlinge afhankelijkheid (deel III)
> Investeren in gelijkheid en rechtvaardigheid (deel IV)
> Rekenschap en transparantie naar alle stakeholders (deel V)

Of lees het hele verhaal in mijn bestseller:

> Once Upon A Future – voormalig no.1 bij Managementboek.nl